Gửi niềm tin vào "vua của các loại hạt"
Hạt sacha inchi (sachi) có nguồn gốc xuất xứ từ vùng đất Nam Mỹ, được mệnh danh là một loại "siêu thực phẩm mới". Trong loại hạt này có chứa một lượng giá trị dinh dưỡng vượt xa so với các loại hạt óc chó, hạt điều, hàm lượng omega-3 có trong hạt cao gấp 17 lần so với cá hồi, cao hơn gần 50 lần so với dầu oliu.
Nhiều nông dân nước ta nhận thấy tiềm năng không hề nhỏ của loại hạt này do đó đã triển khai trồng thử từ vài năm trước. Được biết, hạt sachi phù hợp với thổ nhưỡng của nhiều vùng đất khác nhau, ít bị sâu bệnh và dễ trồng, dễ chăm sóc, thời gian thu hoạch kéo dài trong vòng 8 tháng và một cây có tuổi thọ lên đến 20-30 năm. Tuy nhiên, hiện nay ở Việt Nam thì hạt sachi vẫn còn khá mới, do đó việc tìm đầu ra cho loại hạt này vẫn còn gặp nhiều khó khăn.
Bà Đỗ Thị Kim Thông, Giám đốc HTX Thương mại dịch vụ du lịch và xuất nhập khẩu Kim Thông (HTX Kim Thông) cho biết: "Nhiều người đã từ bỏ giữa chừng nhưng tôi vẫn tiếp tục trên con đường này, dù đến nay vẫn chưa có lãi".
Bà Thông cho biết, bà biết đến hạt sachi sau khi con gái bà đi du lịch ở Peru về và mang hạt này về làm quà. Bà đã tìm hiểu và nhận thấy tiềm năng dinh dưỡng quý giá của loài hạt này. Sau đó, bà đã lặn lội đi khắp nơi để tham khảo cách trồng, tìm hiểu về công nghệ chế biến từ khắp các quốc gia trên thế giới. Bà Thông cho biết, bà có quyết tâm sẽ phát triển hạt sachi theo mô hình chuyên nghiệp ở Việt Nam.
Sau gần 1 năm chuẩn bị, vào năm 2019 và Kim Thông chính thức thành lập Hợp tác xã Kim Thông. HTX của bà Thông đã cùng với 7 hộ gia đình trên địa bàn trồng thử nghiệm cây sachi theo mô hình VietGAP, không sử dụng thuốc trừ sâu, phân hóa học trên diện tích 2ha tại huyện Phú Xuyên, Hà Nội. Sau khi quả trên cây chuyển sang màu nâu và tách vỏ ngoài thì tiến thành thu hoạch.
Giám đốc HTX Kim Thông cho biết, ngay từ năm đầu tiên trồng trên đất Phú Xuyên, cây sachi đã cho năng suất lên đến 1 tấn hạt/ha. Đến năm thứ 2 thì năng suất tăng gấp 3, đạt 3 tấn hạt/ha; từ năm thứ 3 trở thì thì năng suất nằm trong khoảng 5-7 tấn hạt/ha. So với tổng mức chi phí ban đầu khoảng 100-150 triệu đồng, thì giờ đây mỗi cây sachi có thể lên đến 350 triệu đồng.
Sau năm năm trồng cây sachi tại địa phương thì HTX Kim Thông đã mở rộng diện tích vùng trồng cây lên đến 500 ha có mặt ở các tỉnh Tây Nguyên, một số vùng của tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị. Những hộ dân trồng cây sachi sẽ được HTX cung cấp cây giống chất lượng tốt và những ưu đãi cho thành viên, ngoài ra, HTX cũng hướng dẫn người dân quy trình canh tác và cam kết bao tiêu toàn bộ hạt sachi.
Sau khi thu hoạch thì hạt sachi sẽ được HTX chế biến bằng máy móc rồi đưa ra thị trường các sản phẩm như hạt sachi khô, trà sachi, dầu sachi, bột dinh dưỡng sachi... Một phần khác sẽ được sử dụng để làm thức ăn cho gà, sản xuất ra loại trứng gà thảo mộc sachi.
Dám bán nhà để khởi nghiệp
Ngay từ những ngày đầu thành lập, HTX Kim Thông đã xác định sẽ chuyên hóa từ vùng trồng đến vùng sản xuất các sản phẩm đầu ra. Bà Kim Thông đã đầu tư hàng tỷ đồng để mua sắm trang thiết bị dây chuyền máy móc phục vụ cho việc sản xuất sachi như máy tách vỏ, máy ép hạt, máy sấy, máy rang xay... Giám đốc HTX cho biết, bà đã phải bán 2 căn chung cư trên phố Nguyễn Trãi (Hà Nội) để có vốn khởi nghiệp với sachi. "Tôi dám khẳng định, ở Việt Nam mình chưa có ai mất nhiều tiền với hạt sachi như tôi", bà Thông bày tỏ.
Dù đã bỏ ra rất nhiều tâm huyết và công sức cho loại hạt đặc biệt này thì bà Thông đã bị thị trường đáp trả bằng sự lạnh nhạt, hờ hững. Hai năm sau đó bà Thông không có bất kỳ đơn hàng nào. Hàng đống hạt sachi chất đầy, thậm chí phải đổ đi. Bị khách hàng quay lưng, người thân nói vào nói ra đã khiến bà rơi vào trạng thái mệt mỏi, đôi lúc bà cũng từng hối tiếc vì quyết định của mình.
Thế nhưng, thay vì từ bỏ thì bà Thông vẫn quyết tâm bám trụ với cây sachi. Trong gia đoạn dịch Covid-19 không bán được hàng, bà đã tiến hành nghiên cứu sản phẩm, mở rộng thêm vùng trồng cây. Sau khi hết dịch bệnh, bà đã mang sản phẩm từ hạt sachi của mình đến các sự kiện thương mại cả trong và ngoài nước. Bà Thông cho biết, hầu hết các hội nghị đều nhẵn mặt bà, cứ có chỗ nào mở hội nghị là bà lại xông đến.
Vào cuối năm 2022, HTX Kim Thông đã quyết định nâng cấp dây chuyền sản xuất hạt sachi từ sấy nóng sang lấy lạnh và ép lạnh. Với dây chuyền sản xuất mới này thì hạt sachi sẽ giữ được hàm lượng omega cùng hương vị tươi ngon. Theo lời của bà Thông, khi dùng công nghệ sấy nóng thì hạt sachi thường khô, kém ngậy, khách hàng chỉ mua một lần và không quay lại.
Chính vì thế, từ lúc HTX chuyển đổi công nghệ thì mọi chuyện đã cải thiện hơn rất nhiều. HTX Kim Thông ban đầu chỉ tiếp cận thị trường trong nước thì giờ đây đã có mặt tại Trung Quốc (gồm cả Đài Loan). Mỗi tháng, HTX có thể bao tiêu 60-70 tấn hạt sachi cho các hộ thành viên. "Giờ đây tôi không còn sợ gì nữa, cứ có người sẵn sàng đầu tư cùng tôi, có hàng là tôi bán được", bà Kim Thông bộc bạch.
Bà Thông cũng tự tin khẳng định, sẽ chẳng lâu nữa hạt sachi của Việt Nam sẽ có vị trí nhất định trên thị trường quốc tế. Theo bà Thông thì hạt sachi Việt Nam được các doanh nghiệp châu Âu đánh giá cao hơn so với hạt sachi Thái Lan do Việt Nam sở hữu nguồn đất nông nghiệp dồi dào mà chi phí sản xuất thì rẻ.
Thế nhưng, để vươn ra ngoài biển lớn thì sức lực của riêng HTX là không đủ mà cần có được sự hỗ trợ từ các chính sách của Nhà nước như giúp người dân tiếp cận nhiều hơn với nguồn vốn vay ưu đãi. Bên cạnh đó, bà mong muốn sẽ có thêm những chính sách liên quan đến thuê đất nông nghiệp theo diện tích lớn thay vì để vùng nguyên liệu nằm rải rác như hiện tại.
"Hiện nay, tình trạng người dân bỏ hoang diện tích đất đai đang ngày càng phổ biến. Thế nhưng, khi Hợp tác xã đến để thuê sản xuất nông nghiệp thì lại thành "tấc đất tấc vàng". Do không tìm được tiếng nói chung nên nhiều khi HTX không thể thuê được đất trong khi đất của người dân thì bỏ hoang, gây lãng phí tài nguyên đất", bà Thông cho biết.
Theo Báo đầu tư
